• Reklam
  • Künye
  • İletişim
  • ABONE OL!
  • GENÇ'e Yazı Gönder
  • Atölye Çalışmaları
    • Yazı Atölyesi
    • Fotoğraf Atölyesi
  • Twitter
  • Facebook
  • RSS
Kısa yoldan ABONE olmak

logo

  • DOSYA
  • YAZARLAR
  • GÜNDEM
  • SÖYLEŞİ
  • KÜLTÜR & SANAT
    • Sinema
    • Kitap
    • Gezi
    • Sözlük
  • BİLİM
    • Mikro Alem
    • Makro Alem
    • GENÇ Bilim
  • TEKNOLOJİ
  • KAFALARDAKİ SORULAR
  • ARŞİV
  • ABONE OL!
Anasayfa
  • DOSYA
  • YAZARLAR
  • GÜNDEM
  • SÖYLEŞİ
  • KÜLTÜR & SANAT
    • Sinema
    • Kitap
    • Gezi
    • Sözlük
  • BİLİM
    • Mikro Alem
    • Makro Alem
    • GENÇ Bilim
  • TEKNOLOJİ
  • KAFALARDAKİ SORULAR
  • ARŞİV
  • ABONE OL!
  • Yolcu, Hangi Haldesin?
  • Döndüm Dersem Yalan Olur
  • Kelimenin Gücü
  • Mevsimler Armonisi
  • Hâlin Haritası Engebelidir
  • Evvel Zaman İçinde
  • Esma Terbiyemiz Olsun
  • Maddenin İç Yüzüne Yolculuk
  • Tarık Nedir Bilir misin?
  • Ölüm Çığlığı
  • Bozulmayan Ceset
  • Rabbimiz Her Şeye Kâdir, Olur Bu İş!
  • GENÇ Dergi Aralık 2022 Sayısı ÇIKTI!
  • Hüzünlü Ezan
  • O`nu Anlamak İnsanlığı Anlamaktır
  • Kendine Gel Sonra Gidersin
  • Ötekiyle Yaşamak
  • ANASAYFA
  • Yazı Atölyesi
  • İşaretlerin Dili

İşaretlerin Dili

03.03.2019 14:42
Yazı Atölyesi
4509
Metin Karabaşoğlu

İmla işaretleri ile ilgili belirli kurallar olmakla birlikte, yazarların farklı kullanımlarına rastlıyoruz. Bu konuda nelere dikkat etmeliyiz?

Nasıl insanlar ve toplumlar değişim ve gelişime açık, canlı, dinamik bir nitelik taşıyorsa, onların kullandığı dil de aynı şekilde zaman içerisinde şartlara ve ihtiyaçlara göre değişiyor, gelişiyor. Dile sürekli yeni kelimeler ekleniyor, dildeki bazı kelimeler kayboluyor, bazıları daha önce kullanıldığı anlamdan başka yahut daha dar bir anlamı taşır hale geliyor. Veya bir kelimenin günlük hayatta kullanıldığı anlamın dışında belli bir ilmî disiplin, belli bir düşünce okulu içinde daha özel bir anlamla kullanıldığını yahut bir yazarın eserlerinde özellikle bir anlamı yüklendiğini görebiliyoruz.

Aynı durum, yazarken duygu ve düşünceleri en kolay anlaşılır şekilde başkalarına taşımamıza yardımcı olan imla işaretleri için de geçerli. İmla işaretlerinin yüklendiği belli görevler var; ama dil ve kelimeler gibi, bu işaretler de sabit, durağan, değişmez değil. Genel ilkeler aynı olmakla birlikte, yazardan yazara kullanımda farklı tercihlerle karşılaşabiliyoruz; yahut zaman içinde daha önceki bir kullanımdan vazgeçildiğini veya daha önce olmayan bir kullanımın devreye girdiğini görebiliyoruz.

Bu açıdan baktığımızda, belki sürekli aynı görev için hazır bekleyen iki imla işareti var: Nokta (.) ve soru işareti (?). Diğerleri, özellikle de virgül (,), noktalı virgül (;) ve ünlem (!) ile ilgili farklı tercihler ve kullanımlar çıkıyor karşımıza.

Şunu netleştirelim: İmla işaretlerini kullanmadığımızda bir yazı kolay okunamaz, bir çırpıda anlaşılamaz hâle geliyor ki bu da, imla işaretlerinin ne kadar önemli olduğunun delili. Ama imla işaretlerini haddinden fazla, gereği dışında kullanarak da bir yazıyı anlaşılmaz hale getirmek mümkün. Mesele, yazardan yazara tercihler değişse de, son tahlilde bu işaretleri ‘ayarında’ ve ‘kıvamında’ kullanmak.

“Bu noktada en fazla dikkat edilmesi gereken işaretler nedir?” diye sorulursa, kendi yazı tecrübemden gördüğüm üzere, benim cevabım şu beş işarette yoğunlaşıyor:

Birincisi, virgül. Virgülün bir cümle içinde cümlecikleri veya benzer şeyleri ayrıştırmayı sağlama, belli ifadelerin vurgusunu arttırma, okurken nefeslenecek yerleri gösterme gibi çok önemli görevleri var. Ama ayarında kullanılmazsa, cümle içindeki kelimeleri ve kelime öbeklerini sistemli bir şekilde fark etmemizi sağlamak yerine, cümleyi iki yakası bir araya gelmez şekilde dağınık hale getirmesi de mümkün. Demem o ki virgül vazgeçilmezimiz, ama iktisatlı kullanmamız gerekiyor.

Noktalı virgül -ki benim en sevdiğim imla işaretidir- çok kullanışlı, ama çok çok tehlikeli bir işaret. Çok kullanışlı, çünkü virgüllerin karışıklık ve dağınıklığa yol açması muhtemel durumlarda devreye giriyor ve benzerleri aynı yere, farklıları ayrı yere koymamızı sağlayarak cümleyi derliyor, toparlıyor. Veyahut, birbirini takip eden farklı düşünceleri aynı cümle içinde sıralama imkânı veriyor. Ancak burada kantarın topuzunu kaçırınca, çok cümlecikten oluşan upuzun cümlelere yol açabilir. Halbuki, daha önce burada yazmıştık, bir cümledeki kelime sayısı ne kadar çoksa, yazının rahatça okunma ve anlaşılma özelliği o kadar azalıyor.

Benzer bir durum, bir yazıda belki hiç, belki birkaç defa ancak kullanılması gereken uzun tire için de geçerli. Bir önceki paragrafta kullandım meselâ. Yerinde kullanıldığında, uzun tire çok ama çok işe yarıyor. Ama aynı paragrafta birden fazla uzun tire varsa, hele aynı cümlede iki uzun tire varsa, okuma zevki açısından bu bir felâket demek…

Ünlem de, yerinde, tadında kullanıldığında, yazı içinde en kritik bir veya birkaç hususa özellikle dikkat çekme gibi bir işlev görüyor. Ama neredeyse nokta yerine ünlem kullanır hale gelmişsek, yazının okuyucuda bıraktığı izlenim hiç de hoş olmayacak. Ya gergin bir yazı ve sinir küpü bir yazar izlenimi bırakacak veya bir şeylerin inatla ve ısrarla kendisine dikte edilmek istendiğini hissederek okuyucuda yazıya ve yazara karşı içten bir tepki oluşacak.

Velhasıl, her şey gibi, işaretlerde de en önemli mesele, ölçü ve denge. Tadındaysa her şey güzel. Haddini aştığında ise, en güzel şey bile çirkin, en kullanışlı şey bile zararlı hale gelebiliyor…

BU YAZIYI BEĞENİN:

Yazar Hakkında

Metin Karabaşoğlu

1964 yılında İzmir’in Tire ilçesinde doğdu. Yazı hayatı, ilkokuldan önce başladı. Ablasına bakarak yazmayı öğrendikten sonra yazdığı ilk yazısı, başlığıyla birlikte sadece iki cümleden ibaretti: “Allah kimleri sever? Allah doğru yolda gidenleri sever, eğri yolda gidenleri sevmez.” (Aradan geçen bunca zaman içinde yazdıklarıyla, hâlâ daha bu iki cümlenin açılımını yapmaya çalıştığını düşünüyor.)...

Fikrinizi / Yorumunuzu Bizimle Paylaşın...

Son Manşetler

  • Yolcu, Hangi Haldesin?

  • Döndüm Dersem Yalan Olur

  • Kelimenin Gücü

  • Mevsimler Armonisi

  • Hâlin Haritası Engebelidir

  • Evvel Zaman İçinde

  • Esma Terbiyemiz Olsun

  • Maddenin İç Yüzüne Yolculuk

  • Tarık Nedir Bilir misin?

  • Ölüm Çığlığı

  • Bozulmayan Ceset

  • Rabbimiz Her Şeye Kâdir, Olur Bu İş!

  • GENÇ Dergi Aralık 2022 Sayısı ÇIKTI!

  • Hüzünlü Ezan

  • O`nu Anlamak İnsanlığı Anlamaktır

  • Kendine Gel Sonra Gidersin

  • Ötekiyle Yaşamak

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
  • 6
  • 7
  • 8
  • 9
  • 10
  • 11
  • 12
  • 13
  • 14
  • 15
  • 16
  • 17
  • Tümü

Benzer Yazılar

"İçindeki Editörü Kovmalısın"
Sadece yazı yolunun başın...
"Hiç Yoktan İyidir"
Neredeyse kırk senedir ya...
Bir Yaşama Biçimi Olarak Yazmak
Bir Yaşama Biçimi Olarak Yazmak
Eski zamanlarda bir tasav...
Yazdırmayı Seven Adam: Âsım`ın Ardından
Yazdırmayı Seven Adam: Âsım`ın Ardından
Sevgili gençler, geçtiğim...

Genç Dergisi 194. Sayı

POPÜLER YAZILAR

  • Son Eklenen
  • Çok Okunan
  • Haber Merkezi

Yolcu, Hangi Haldesin?

Döndüm Dersem Yalan Olur

Kelimenin Gücü

Mevsimler Armonisi

Hâlin Haritası Engebelidir

Evvel Zaman İçinde

Esma Terbiyemiz Olsun

Genç Dergi Mayıs Sayısı Çıktı! 8413797

Bagamoyo Afrika... 4915116

Kasım Sayımız Çıktı! 3357168

Hangi Filmi Neden İzleyelim? (Özel Çalışma) 1170882

En Güzel Cuma Hediyeleri! 283098

10 Soruda Sen Kimsin? 265518

Leyla ile Mecnun Fuzuli mi? 163183

16.01.2023

Yolcu, Hangi Haldesin?

16.01.2023

Döndüm Dersem Yalan Olur

16.01.2023

Kelimenin Gücü

08.01.2023

Mevsimler Armonisi

08.01.2023

Hâlin Haritası Engebelidir

08.01.2023

Evvel Zaman İçinde

08.01.2023

Esma Terbiyemiz Olsun

Tüm Videolar

Video GENÇ

En Önemli Yetenek: Sunum!
Takip Edin

GENÇ Twitter Akışı

@gencdergi kullanıcısından Tweetler
TÜM FOTOĞRAFLAR

FOTOĞRAF GALERİSİ

  • Uganda - Afrika 2015
  • Uganda - Afrika 2015
  • Uganda - Afrika 2015
  • Uganda - Afrika 2015
  • Uganda - Afrika 2015
  • Uganda - Afrika 2015
  • Uganda - Afrika 2015
TÜM YAZILAR

GENÇ BİLİM

  • Yazmak Üzerine Bir Swot Analiz
    İnsanlığın tekâmül süreci...
  • Adâb-ı Muâşeret Hastalıkları ve Edebî İyilik Hâli
    Âdâb-ı muâşeret hastalıkl...

GENÇ FACEBOOK AKIŞI

Genç Dergi

İLETİŞİM

Reklam
ABONE OL!
Künye
Yazarlar
İletişim

GENÇ'ten

GENÇ'e Yazı Gönder
Yazı Atölyesi
Fotoğraf Atölyesi
Psikolojik Danışman
Ödüllü Test










GENÇ Bilişim © 2006 - 2023 . Tüm Hakları Mahfuzdur.
  • Twitter
  • Facebook
  • RSS