29.01.2022 23:58

Röportaj

9181

İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Sosyal Hizmet Bölümünde görev yapan Doç. Dr. Ömer Miraç Yaman, Araştırma Görevlisi Burak Acar ile sosyal hizmet uzmanları Zehra Karahan, Gülseren Yalçın ve Ayşe Nur Yorulmaz; Wattpad’de yer alan genç kız hikâyelerine ilişkin bir araştırma gerçekleştirdi. Bu araştırmada söz konusu hikâyelerin içeriklerine yönelik çarpıcı sonuçlar elde ettiler. Biz de araştırma ekibinden Burak Acar ile bu sonuçlarla ilgili söyleşi gerçekleştirdik. Hayırlara vesile olmasını dileriz.

Wattpad platformunu araştırmaya değer görmenizin sebebi nedir?

Günümüzde insanların teknoloji ile ilişkisini yalnızca telefon, bilgisayar veya diğer teknolojik ürünlere sahip olmaları ve kullanmaları üzerinden okumak çok sağlıklı değil. Çünkü bugün Z kuşağı, Y kuşağı veya K kuşağı gibi farklı şekillerde isimlendirilen popülasyon, dijitalin ve teknolojinin içerisine doğmuştur. Bu anlamda teknoloji ile ilişkileri tahmin edilenden çok daha fazla ve onlara göre oldukça anlamlıdır.

Günümüz çocuklarının teknolojiyle ilişkisi anne karnında başlıyor. Anne ve babalar kucaklarına dahi almadıkları çocukları adına sosyal medya hesapları açıp bu hesabın profil resmini ultrason fotoğrafı yapabiliyorlar. Doğduktan sonra ise baby shower gibi etkinlikler aracılığıyla çekilen ilk fotoğraflarıyla çocuklar, sosyal medya platformlarında yerlerini alıyor. Bu hal ve ilişki; ebeveynleri dijital göçmen, çocukları ise dijital yerliler haline getirmiştir.

Dolayısıyla çocuklar doğduğu andan itibaren sanal kimlikleriyle var olan bireyler haline geliyor. Böylelikle yeni nesil olarak tarif edilen dijital yerlilerin sanal dünyaları, ailelerin tahmin edemeyeceği düzeyde genişlemiş oldu. Transmedya konusu bundan birisidir ve hatta şu an için en az bilinenidir.

Türkiye Wattped’de En Çok Kullanıcı Sayısına Sahip 4. Ülke Konumunda

Çocuk ve gençlerin gerek kurgusal gerekse gerçekle ilişkili anlatılarını paylaştıkları ve kendileriyle benzer yaş grubundaki okuyucu kitlelerine sundukları, büyük bir transmedya platformu olarak Wattpad karşımıza çıktı. Ön araştırmalar sonucunda bu platform hakkında gerek kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları gerekse yazılı ve görsel medyada gençlere ve ailelere yönelik bazı uyarılarda bulunulduğunu gördük. Bu gerçekliğin yanında gençlerin ve çocukların yazım deneyimi yoluyla ilgilerini, meraklarını, değerlerini ve okuyucu kitlesinin de eğilimlerini daha iyi anlayabilmek için bu çalışmayı yapmaya karar verdik.

Ülkemiz çocuklarını ve gençlerini neden Wattpad’de aradığımızı sizlere daha iyi anlatabilmek için bu platformla ilgili birkaç bilgi vermek isterim. Ülkemizde Wattpad kullanıcısı sayısı 3 milyondan fazladır. Bu rakamlarla dünyada en fazla kullanıcı sayısına sahip 4. ülkeyiz. İngilizce, İspanyolca ve Portekizce dillerinden sonra Wattpad hikâyelerinde en çok kullanılan diller listesinde Türkçe 4. sırada yer alıyor. Küresel olarak bakıldığında ise Wattpad Topluluğu 2020 yılı raporunda kendisini “ayda, 23 milyar dakikadan fazla süre hikâyelerle meşgul olunan, yine aylık 90 milyondan fazla kullanıcının ve yazarın etkileşimde bulunduğu bir sosyal hikâye anlatma platformu” şeklinde tanımlıyor. Yani üretim ve kurumsallığının yanında ciddi bir tüketici grubuna da hitap ediyor.

Yine onların resmi açıklamasına göre bu tüketici grubunun %90’ını Z kuşağı ve Y Kuşağı oluşturuyor. Sonuç olarak çocuklarımızın ve gençlerimizin dünyasını ve deneyimlerini daha iyi anlayabilmek için bu gibi sanal platformlardan haberimizin olması gerekiyor.

Araştırmanın sonuçlarından bahsedebilir misiniz? Wattpad’deki genç kız hikâyelerinde ne gibi karakter ve davranış temsilleri yer alıyor?

Genç kız edebiyatı kategorisinde bulunan, en çok beğeni almış ve henüz basılmamış 15 kitabı inceledik. Araştırma sonucunda sağlıklı olmayan aile yapıları; baskın cinsiyet özelliklerinin öne çıkartıldığı kadın ve erkek temsilleri; madde kullanımı, suç, şiddet, intihar gibi riskli davranışlar ve cinsel içerikli davranışlar hikâyelerde oldukça sık karşılaştığımız içeriklerdi.

Bu temsiller aslında ne anlama geliyor? Evet, kullanıcılar yazılarını edebi bir metin olarak Wattpad’de yayınlıyorlar veya yayınlananları okuyorlar. Ancak bu yazıların arka planda bir dışa vurum olduğunu söylemek mümkün mü?

Bu hususa farklı yönlerden bakmak gerekir. Öncelikle bu kitaplar içerikleri itibariyle olumsuz olay örgüleri ve temsillerle doludur. Evet, bu durum aileler için ciddi bir kaygıya neden oluyor, olmalıdır da. Ama bunun yanında gençlerin değişen değer algıları, hayat tarzları ve davranış pratikleri hakkında bizlere müthiş bilgiler de veriyor.

Wattpad Platformu Çocuklarına Yabancılaşan Ebeveyn Örnekleriyle de Dolu

Ancak bu veriler hem bilinçli ebeveynler hem de gençlik çalışanları ve profesyoneller için başka bir şeye de imkân sağlıyor. Wattpad gibi platformlar aracılığıyla çocuklar ve gençler gerek sosyal hayatta gerekse aile içerisinde yaşadıkları birçok sorunu hikâyeleştirerek dışa vurabiliyor. Bu açıdan Wattpad; gençlerin duygu dünyalarında yaşadıkları gerilimleri, olumsuzlukları ve özellikle aileleriyle yaşadıkları sorunları daha iyi anlayabilmek için de bir yönüyle bizlere fırsat veriyor.

Kısacası Wattpad platformu sadece değerlerinin ve normlarının değiştiği iddia edilen(!) gençlerle dolu değil; içerisinde huzurun ve sükûnun bulunmadığı aile örnekleriyle, çocuklarına yabancılaşan ebeveyn örnekleriyle de dolu. Bu açıdan çocuklarımızın davranış ve düşüncelerinin aslında bir sonuç olduğunu unutmamak gerekiyor. Nedenlerle yüzleşmek ise toplumun her kesiminin sorumluluğundadır.

Araştırma sonucunda ortaya koyduğunuz olumsuz temsiller, Wattpad kullanıcıları için hangi alanlarda nasıl risklere sahip?

Wattpad platformunda yer alan kitapların en azından bir kısmının suç, şiddet, intihar gibi riskli davranışlara; madde türleri ve kullanımına, sağlıklı olmayan aile yaşantılarına vb. tanık olma ve özendirme konusunda ciddi bir risk oluşturduğunu görmek gerekir. Kullanıcıların yaş aralığı düşünüldüğünde ortaya çıkan risk daha anlaşılabilir oluyor.

Bir sosyal bilimci olarak, ortaya koyduğunuz olumsuz temsillere yönelik çözüm önerileriniz nelerdir?

Çocukların tükettikleri içerik ve görsellerin (Film, dizi vb.) gelişimleri açısından ne kadar önemli olduğunu hepimiz biliyoruz. Ancak dijital dünyada çocukların ve gençlerin ne tür platformlarda ne tür içeriklerle karşı karşıya olduğu aileler ve profesyoneller tarafından çoğunlukla bilinmiyor.

Günümüzde çocuklarla ve gençlerle ilişki kurabilmenin ilk kuralı günceli yakalayabilmektir. Bu açıdan ailelerin ve ilgililerin değişime ve yeniliğe açık olabilmeleri, gençlerin gündemini takip edebilmeleri; süreci kontrol edebilmeleri açısından önem arz ediyor. Çocukların dizi veya film izlemeleri için gelişim özellikleri dikkate alınarak oluşturulan içerik derecelendirme sisteminin bir benzeri, bu tür kurumsal platformlar üzerinde de yapılabilir. Bu yolla kullanıcıların ve ailelerinin de bilgilendirilmesi sağlanabilir.