• Reklam
  • Künye
  • İletişim
  • ABONE OL!
  • GENÇ'e Yazı Gönder
  • Atölye Çalışmaları
    • Yazı Atölyesi
    • Fotoğraf Atölyesi
  • Twitter
  • Facebook
  • RSS
Kısa yoldan ABONE olmak

logo

  • DOSYA
  • YAZARLAR
  • GÜNDEM
  • SÖYLEŞİ
  • KÜLTÜR & SANAT
    • Sinema
    • Kitap
    • Gezi
    • Sözlük
  • BİLİM
    • Mikro Alem
    • Makro Alem
    • GENÇ Bilim
  • TEKNOLOJİ
  • KAFALARDAKİ SORULAR
  • ARŞİV
  • ABONE OL!
Anasayfa
  • DOSYA
  • YAZARLAR
  • GÜNDEM
  • SÖYLEŞİ
  • KÜLTÜR & SANAT
    • Sinema
    • Kitap
    • Gezi
    • Sözlük
  • BİLİM
    • Mikro Alem
    • Makro Alem
    • GENÇ Bilim
  • TEKNOLOJİ
  • KAFALARDAKİ SORULAR
  • ARŞİV
  • ABONE OL!
  • GENÇ Dergi Ocak 2025 Sayısı Çıktı!
  • Bizlere Mescid-i Aksa`nın da Özgürlüğünü Göster Rabbim!
  • GENÇ Dergi Aralık 2024 Sayısı Çıktı!
  • Mü`min Firasetine Her Zamankinden Daha Çok Muhtacız
  • GENÇ Dergi Kasım 2024 Sayısı Çıktı!
  • Kötülüre Karşı Farkındalık Şart
  • GENÇ Dergi Ekim 2024 Sayısı Çıktı!
  • Bazen Etkili Bir Kulüp, Bir Ömrü Işıldatır!
  • GENÇ Dergi Eylül 2024 Sayısı Çıktı!
  • Çiçeği Erkeklere Kaptırdık
  • GENÇ Dergi Ağustos 2024 Sayısı Çıktı!
  • Güzel Olacağım Derken Ucube Hâle Gelmemek Lazım!
  • GENÇ Dergi Temmuz 2024 Sayısı Çıktı!
  • Renkli Propagandanın Ardında Çok Büyük Dramlar Var
  • ANASAYFA
  • Beytülhikme
  • Kelimelerini Tanımamak Zihnini Tanımamak Demektir!

Kelimelerini Tanımamak Zihnini Tanımamak Demektir!

31.03.2016 17:10
Beytülhikme
3995
Asım Gültekin

Söylemeye çalıştığım şey şu: Bende keramet yok, Arapça’nın yapısı bu eğlenceliliğe çok uygun.

Sevgili okur, geçen ay yazımızı yetiştiremedik. Hayat kısa, şubat daha kısa! Uykucu çizerimiz Yasir Eryılmaz vesilesi ile (burada yüzünden demek gerekiyordu, ama anlatım bozukluğuna örnek vermek için böyle dedik!) Cafcaf’ı da iki güncük geciktirmiştik! Dolayısıyla şubat ayında peşrev çekmekten giremediğimiz hususa dikkatlerinizi diri tutmanız talebiyle bu sefer girmeye gayret edeceğim.

Şöyle başlayalım. Konuşurken kullandığımız kelimelerin birçoğu Arapçadan dilimize geçmiş kelimelerdir. Fakat bir Türk’e kullandığı kelimenin Türkçe olup olmadığı sorulduğunda bilgi sahibi bir cevaba ulaşmak son derece zordur.

Bu hale ve ahvale nasıl düşmüşüzdür, cemiyet olarak havale geçirmiş olmamızdan mı kaynaklanır, onu siz düşünün bulun derim!

Kelimelerini tanımamak zihnini tanımamak demektir aslında.

Arapçada üçlü kökler

Ben Arapça bilen biri değilim. İmam Hatipte okuduğumuz için Arapça öğrenemedik. Kitap sayfalarımızı hazırlayan son dönemlerin tanıdığım en genç entelektüellerinden Nedim Tan kardeşimiz gibi düz lise bitirmiş olsaydık Arapçayı biraz daha kolay öğrenirdik belki.

Bir şeyleri öğrenmemizi, kavramamızı zorlaştıran en büyük engel, o şeyi bildiğini zannetmek değil midir zaten?!

Evet, Arapça bilmiyorum, Arapça öğretmek gibi bir derdim de yok. Öğrenmek gibi bir derdim olmadı ki öğretmeye çalışayım. Ama dilimize geçen Arapça kelimeler arasında belli bir sistem olduğunu, belirli kalıplar olduğunu, o kalıpları, o sistemi az çok bildiğimde bilmediğim birçok kelimenin önüme açılacağını biliyorum.

Olay budur, derdim budur!

Şimdi “hâkim” kelimesini alalım ele. Kimileri yargıç kelimesini yerine koymaya çalışsa da hâkim kelimesi kaldırılabilmiş değil. Hatta belki de yüzde 80-yüzde 90 halk hâlâ hâkimi kullanır. Ama aklınıza hiç takılmış mıdır hâkim ile hakem’in, hekim’in, hüküm’ün, hükümet’in, ahkâm’ın, mahkûm’un, mahkeme’nin, muhakeme’nin, tahakküm’ün, mütehakkim’in, hikmet’in birbiri ile alakalı olduğu, olabileceği?

Kelimeler arası irtibatın zihnimizde kurulması!

Tüm bu kelimeler aynı kökten geliyor. Hepsinin kökünde üç ses görürüz: h-k-m!

Bu aşamadan sonra hâkim kelimesindeki anlamla biraz boğuştuğunuzda hâkim ile hakemin, hekimin, mahkûmun, muhakemenin irtibatının zihnimizde yavaş yavaş açıldığını da görmenin önü açılmıştır!

Peki bu özellik sadece hakim kelimesinde mi vardır? Hayır! Arapçadaki hemen hemen tüm kelimelerde bu özellik görülebilmektedir.

Hemen birkaç örnek daha paylaşayım.

İstimlak ne demek abi ya?!

Ben istimlâk kelimesinin ne demek olduğunu bilmezdim epeyce bir zaman. Emlak kelimesini de pek anlamazdım. Emlak dükkânlarını görürdüm, oralarda kiralık ev, satılık ev ihtiyacını insanların giderdiğini bilirdim ama neden emlak denir bilmezdim. Ta ki emlak- mülk- istimlâk- meleke- melek- melik- melike- malik- mülkiyet, milk (i beka) kelimeleri arasındaki irtibatı görene kadar. Burada da m-l-k sesleri ortaktır hepsinde. Anlam olarak da sahip olmak, yetmek, yeti gibi anlamlar mevcuttur.

Dâhiliyeye bir şekilde yolunuz düşmüştür. Ne bu dâhiliye de demişsinizdir. Belki de dememişsinizdir, bilmiyorum ama işte ben demeden duramıyorum! Sormazsam olmaz! Cevabını bulamazsam sorularımın, olmaz! Oysa müdahil olmak, duhul, müdahale, ithal (“d” “t” olmuş)

Bakalım birkaç tane daha kelimeye:

Katil

Dahil

Cahil

Zahir

İstifade

İstişare

Teneffüs

Tesettür

Teşekkür

Tereddüt

Teşehhüd

Teceddüd

Hilal

Bilal

Nihal

Siyah

Cihad

Kitab

Silah

Hicap.

Bak, bu kelimeyi unuttuk nerdeyse. İsterseniz etrafınızdaki bir gence hiç hicap edip etmediğini sorunuz, hiç mahcup olmadan aval aval bakınsın size.

Te te te!

Teklif değil Tehdit deyip İsmet Özel’in bu kitabını hatırlayıp başına “te” gelen kelimelerden bir kısmını yazalım: tecvid, teşhis, tebliğ, tekbir, tevhid, tenbih, temkin, teslim, teşkil, teşrif, teşrik, teşbih, tesbit, teslis, tedvir (tedvir nedir bilmiyorsunuz belki ama içindeki d-v-r seslerine bakarak devir ile alakalı bir kelime olduğunu çıkarabilirsiniz değil mi?

İşte bu sistemi bilmenin güzelliği bu. Anlamını hiç bilmediğin bir kelimenin üçlü kökünü bulduğunda birden çok bildiğin bir kelime karşına çıkabiliyor. Müthiş bir zihin yolculuğudur bu!

Te- gelen kelimelere devam ediyorum: Tefsir, tehcir (tehcirde hicreti görebiliyorsun değil mi okur? Muhacirdeki hicreti görebildin mi peki?) tehzib, tezhib, tertib, terkib, tercih… Böyle uzar gider.

Muhalif mücahidin mukalemesi!

Muhacir demişken bir onun kalıbından gidelim. Mücahid, müdahil, mübaşir, münafık, mukabil, münasib, misafir (müsafir miymiş acaba aslı, neden mi olmuş acep ilk hece?!)

Müşahid, mülazım, muhalif, müsait.. gider böyle.

Sonra dört heceye çıkaralım üçlü köklerimizi: muhasebe, musahebe, mücadele, mütareke, müzayede, mükaleme, müşahede, mukabele, mübadele, murakebe.

Şeddenin şiddeti!

Benzeri bir kalıptan kelimeler üşüşmüştür zihnine şimdi: Yine mü- geliyor başa ama araya başka bir ses daha giriyor: müteşebbis, mütekebbir, müteahhid, mütebessim, mütefekkir, mütedeyyin, müteveccih, müteşerrif, mütesettir… Bu kelimelerdeki sırasıyla şbs, kbr, ahd, bsm, fkr, dyn(din), vch, şrf, str üçlü köklerini buluruz. Ama bu sefer sondan önceki sessiz harfi şeddeli söylüyoruz. şedde ile şiddet arasında bir ilişkiyi yeni fark ettiysen çok da mahcup olma, bunu bilmeyen çok insan var. Sen bunu fark edebilmenin senin daha binlerce kelime arasındaki ilişkiyi fark edebileceğini gösterdiğini düşünüp bundan mutlu ol bence!

Bu kelimelerin başına i-, te-, ta- mü-, müte-, isti-, me-, ma- sesleri getirilerek dünya kadar yeni kelimelere ulaşıyorsunuz ve ulaştığınız kelimeler hep türettiğiniz kelime ile aynı anlam vadisinden yoluna devam etmektedir. Bunu göreceksin. Bu müthiş bir açılımdır bunu görebilen zihin için.

Sona getirilen -et -at, -iyet ekleri var bir de. Çok yoğun kullanırız.

Cumhuriyet, meşrutiyet, mutlakiyet, mahcubiyet, mahrumiyet, mahkûmiyet, mahbubiyet, maşukiyet.

Fazilet, rezalet, cehalet, hareket, şehadet, letafet, atalet, hamaset, vezaret, veraset, vekalet, şetaret alır başını gider bunlar.

İki hecelileri var, sondaki etlerini attığınızda kelimenin üçlü kökü ile karşılaşırsınız: dehşet, vahşet, gaflet, gayret, hasret, Fikret, himmet, hizmet, ülfet, illet, hayret, gaflet, hikmet, şirket…

Oyun gibi bir şey!

Oyun gibi bir şeydir Arapça kelimeler. Fakat nedense bu açıdan bakan olmaz mı ne! Çocuklara neden zevkli zevkli öğretilmez ki bu mevzu İmam Hatiplerde mesela.

Birinde Arap Dili bölümünde okuyan bir tanıdığa Arapça ile ilişkisini sordum, “Çok fena” dedi, “zor” dedi. Biraz yokladım, baktım, bayağı başlarda. Daha ikinci senesi olmasına rağmen. Açtım konuyu, 20 dakika. Kelimeler arasındaki büyük irtibatı, anlamını bilmediğin kelimenin başka bir kalıbındaki şeklini yakaladığında o anlamını bilmeme dediğimiz şeyin ortadan nasıl kalktığını gösterdim. Zevkle dinliyordu ve hiç böyle bir ilişkiden haberi olmadığını söyledi ve ekledi: “Hocalar böyle anlatsa hiç unutmam bile!” demişti.

Bunu ben çok iyi anlatıyorum demek için söylemedim. Onu zaten biliyorsunuz siz(!) Yılın öğretmeni unvanına layık görüldüğümü cümle âlem bilir! (Yılın öğretmeni demişken, o ödül 2008’de verilmişti; acaba bu sene başka biri kurumumuz yok mudur yılın öğretmeni seçecek? Hep İGEDER’in vermesi ayıp olur… ) Söylemeye çalıştığım şey şu: Hocada keramet yok, bu dilin yapısı bu eğlenceliliğe çok uygun.

Etli butlu kalıplar!

Devam edelim çeşitli et-li kalıplara:

Milliyet, hürriyet, zilliyet, cibilliyet, cinsiyet, illiyet, zihniyet, mensubiyet, mecburiyet, memnuniyet, meşguliyet, mahkumiyet...

Atlara binelim atlara!

Şathiyat, külliyat, fikriyat, hafriyat, İslamiyat, mevcudat, hayvanat, nebatat, insanat, bakliyat…

Böyle alıp başını gidiyor kelimeler. Biz de gidelim. Bu iki sayfa bize dar gelir.

Selam ile…

BU YAZIYI BEĞENİN:

Yazar Hakkında

Asım Gültekin

1975 Amasya Taşova doğumlu Asım Gültekin, kökleri Artvin ve Selanik'e uzanan bir Ahıska Türküdür. Lise öğrenimini Kartal Anadolu İHL ve Taşova İHL'de tamamladı. İlkokul 3'te sınıf arkadaşları ile, tarihteki sahte kahramanlara inanmama hedefli bir grup kurdu. Selam, Gülçocuk, Kandilçocuk, İslam, Teklif, Kayıtlar, Yediiklim, İkindiyazıları, İslami Edebiyat, Kardelen dergilerine abone olduğu ilk dergilerdendir. Kartal Anadolu İmam Hati...

Fikrinizi / Yorumunuzu Bizimle Paylaşın...

Son Manşetler

  • GENÇ Dergi Ocak 2025 Sayısı Çıktı!

  • Bizlere Mescid-i Aksa`nın da Özgürlüğünü Göster Rabbim!

  • GENÇ Dergi Aralık 2024 Sayısı Çıktı!

  • Mü`min Firasetine Her Zamankinden Daha Çok Muhtacız

  • GENÇ Dergi Kasım 2024 Sayısı Çıktı!

  • Kötülüre Karşı Farkındalık Şart

  • GENÇ Dergi Ekim 2024 Sayısı Çıktı!

  • Bazen Etkili Bir Kulüp, Bir Ömrü Işıldatır!

  • GENÇ Dergi Eylül 2024 Sayısı Çıktı!

  • Çiçeği Erkeklere Kaptırdık

  • GENÇ Dergi Ağustos 2024 Sayısı Çıktı!

  • Güzel Olacağım Derken Ucube Hâle Gelmemek Lazım!

  • GENÇ Dergi Temmuz 2024 Sayısı Çıktı!

  • Renkli Propagandanın Ardında Çok Büyük Dramlar Var

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
  • 6
  • 7
  • 8
  • 9
  • 10
  • 11
  • 12
  • 13
  • 14
  • Tümü

Benzer Yazılar

Halinin İlmini Bilmeyen Neyi Bilir?
Halinin İlmini Bilmeyen Neyi Bilir?
Senin bu hallerinin bir i...
Yaşasın İslamcı Köktendilciler!
Yaşasın İslamcı Köktendilciler!
Önümüze dönmemiz lazım! Ö...
Camiler Geceleyin de Açık Kalsın!
Camiler Geceleyin de Açık Kalsın!
Camiler gece gündüz açık ...
Bu Ramazan İçin Sana Tekliflerim Var!
Bu Ramazan İçin Sana Tekliflerim Var!
Bu Ramazan kulağınızı boş...

Genç Dergisi 194. Sayı

POPÜLER YAZILAR

  • Son Eklenen
  • Çok Okunan
  • Haber Merkezi

Bizlere Mescid-i Aksa`nın da Özgürlüğünü Göster Rabbim!

GENÇ Dergi Ocak 2025 Sayısı Çıktı!

GENÇ Dergi Aralık 2024 Sayısı Çıktı!

Mü`min Firasetine Her Zamankinden Daha Çok Muhtacız

Kötülere Karşı Farkındalık Şart

GENÇ Dergi Kasım 2024 Sayısı Çıktı!

GENÇ Dergi EKİM 2024 Sayısı Çıktı!

Genç Dergi Mayıs Sayısı Çıktı! 8431419

Bagamoyo Afrika... 4919263

Kasım Sayımız Çıktı! 3498189

Hangi Filmi Neden İzleyelim? (Özel Çalışma) 1187648

Bkz: Doğu Türkistan 480197

En Güzel Cuma Hediyeleri! 287561

10 Soruda Sen Kimsin? 276073

31.12.2024

GENÇ Dergi Ocak 2025 Sayısı Çıktı!

01.12.2024

GENÇ Dergi Aralık 2024 Sayısı Çıktı!

01.11.2024

GENÇ Dergi Kasım 2024 Sayısı Çıktı!

02.10.2024

GENÇ Dergi EKİM 2024 Sayısı Çıktı!

01.09.2024

GENÇ Dergi Eylül 2024 Sayısı Çıktı!

31.07.2024

GENÇ Dergi Ağustos 2024 Sayısı Çıktı!

20.06.2024

Dertle Yüzleşince Dertler Yüzleşince

Tüm Videolar

Video GENÇ

En Önemli Yetenek: Sunum!
Takip Edin

GENÇ Twitter Akışı

@gencdergi kullanıcısından Tweetler
TÜM FOTOĞRAFLAR

FOTOĞRAF GALERİSİ

  • Uganda - Afrika 2015
  • Uganda - Afrika 2015
  • Uganda - Afrika 2015
  • Uganda - Afrika 2015
  • Uganda - Afrika 2015
  • Uganda - Afrika 2015
  • Uganda - Afrika 2015
TÜM YAZILAR

GENÇ BİLİM

  • Yazmak Üzerine Bir Swot Analiz
    İnsanlığın tekâmül süreci...
  • Adâb-ı Muâşeret Hastalıkları ve Edebî İyilik Hâli
    Âdâb-ı muâşeret hastalıkl...

GENÇ FACEBOOK AKIŞI

Genç Dergi

İLETİŞİM

Reklam
ABONE OL!
Künye
Yazarlar
İletişim

GENÇ'ten

GENÇ'e Yazı Gönder
Yazı Atölyesi
Fotoğraf Atölyesi
Psikolojik Danışman
Ödüllü Test










GENÇ Bilişim © 2006 - 2025 . Tüm Hakları Mahfuzdur.
  • Twitter
  • Facebook
  • RSS