09.07.2013 14:08

Genç Bilim

4902

Ayşe Polat

Hayvanlar arasındaki dayanışma ve işbirliğinin örneklerini çeşitli bilimsel dergilerde okumuşuzdur veya belgeseller sayesinde şahid olmuşuzdur. Afrika’da bazı kuş türlerinin (Buphagus africanus) zebraların, antilopların sırtlarındaki böcekleri yemesinden tutun, kırmızı orman karıncalarının yaşadıkları ağaçları tırtıldan ve bitlerden korumasına kadar birçok güzel örnek, bu dünya’nın muhteşem bir ahenk içerisinde olduğunu ve yardımlaşmanın rekabete ağır bastığını gözler önüne seriyordu… Bütün bunlardan canlılar aleminde yalnızlığın olmadığının sonucuna da varabiliriz. Aslında, git gide insan ilişkilerinin bozulması ve bu problemin derinleşmesi doğayı incelemenin ve ondan ders çıkarmanın ne kadar faydalı olabileceğini bizlere göstermektedir. Bu dayanışma örneklerine bir yenisi daha eklendi! Hollandalı ve Amerikalı bir araştırmacı grubu okyanus diplerinin tortularında (sediment) bazı bakterilerin elektrik akımını sağlayan bir kablo oluşturduklarını keşfettiler.

Bu elektrik akımlarının kaynağını araştırırken, hayretler içerisinde, binlerce ardı ardına sıralanmış bakteri zincirlerinin bir santimetre uzunluğunda ince teller oluşturduklarını gördüler. Ve anlaşıldı ki, bakteriler elektron üretmekte ve bu elektronların bir bakteriden diğerine geçmesi ile ölçülebilir bir elektrik akımı meydana getirmekteler.

Tek bir bakteri içinde elektron üretilmesi bilinir bir durum iken, bir bakteriden diğer bir bakteriye elektronların geçmesi, bilim adamları için heyecan vericiydi. Bu keşif bilimde yeni alanların doğmasına, yeni teknolojilerin gelişmesine vesile olacaktır.

Diplerdeki tortularda iki tabaka vardır ve bunların ikisinde de bakteri toplulukları yaşamaktadır. Suyla temasta olan tortunun yüzeyinde oksijen bulunurken, derin tabakada oksijen mevcut değildir. Oksijenden mahrum bakteri topluluğu alttaki kayalarda bulunan başka bir kimyasal maddeden (hidrojen sülfat) faydalanarak nefes alır (oksijen bulunmayan Mars’ta canlıların, ki eğer varsa, bu sayede yaşamlarını sürdürebildikleri düşünülmektedir). Bakterilerin ciğerleri olmadığına göre, nefes alma olayı şu şekilde gerçekleşir: bakteriler oksijenle veya hydroxyde sülfide ile elektron alışverişinde bulunurlar.

Bu iki bakteri toplulukları birbirleriyle görünürde bağımsızdırlar. Fakat yüzeyde oksijen yoğunluğu azalınca, alttaki bakteriler yukarıya doğru elektron göndererek üsteki bakterilerin nefes almalarını sağlarlar. Tabii ki bu olay bakteriler arasında belirli bir düzen, birlikte hareket etme sayesinde gerçekleşmektedir. Tespih taneleri gibi dizilirler, hedefe ulaşırlar ve bizlere şu an unutmakta olduğumuz ‘Birlikten kuvvet doğar’ sözünü bir kez daha hatırlatırlar.

Kaynak: Mohamed Y. El-Naggar, Steven E. Finkel (2013) Live Wires, The Scientist