01.07.2013 17:01

Şahsiyet Dili

5631

“Tezkiye”, hem kişiliğin tortulardan arındırılmasını, yani şahsiyeti zedeleyen düşünce, davranış ve tavırlardan özün temizlenmesini ifade eder; hem de şahsiyet ve karakterin pozif değerlerle geliştirtirilmesini ihtivâ eder.

Şahsiyet Dili’ni kazanma yolunda birinci adımın güçlü bir istek ve arzuyu ifade eden “irade” olduğunu geçen yazımızda ifade etmiştik. Bu yolculukta ikinci adım ise “Tezkiye Süreci”ne girmek ve bu yolda ciddi bir şekilde ilerlemektir. “Tezkiye”, hem kişiliğin tortulardan arındırılmasını, yani şahsiyeti zedeleyen düşünce, davranış ve tavırlardan özün temizlenmesini ifade eder; hem de şahsiyet ve karakterin pozif değerlerle geliştirtirilmesini ihtivâ eder.

Söz ve beden dilinin istenilen seviyeye erişmesi özel bir eğitim gerektirdiği gibi “şahsiyet dili”nin tekâmülü de hususi bir eğitim sürecini zaruri kılar. İslâmî kaynaklarda bu sürece “tezkiye/seyr u sülük” adı verilmektedir. Medeniyetimizde bu eğitim sürecinin en kâmil mânâda yaşandığı ortamlar, tasavvufî eğitim müesseseleri olmuştur. Tarih boyunca bu irfan mekteplerinde, islâm kültürünün “kâmil insan/yetikin insan” modeli inşa edilegelmiştir. Ham insanın pişirilerek olgunlaştırıldığı bu ocaklarda uygulanan eğitim müfredâtı, Rabbânî ve nebevî kaynaklardan beslenegelmiştir. İnsan fıtratında mevcut bulunan şahsiyet tohumları, peygamberden veraset almış ehliyetli bahçıvanlar tarafından, ilâhî rahmet damlalarıyla sulanmış ve geliştirilmiştir.

Bu sürecin belli başlı üç temel unsurunu şöyle sıralayabiliriz:

1. Model bir şahsiyetin öncülüğü. Şahsiyet dili gelişmiş ve kendisine gıpta edilen ve çok sevilen insan-ı kâmil kıvamına erişmiş bir modelin liderliği, bu eğitimin en büyük avantajıdır. İnsan, şahsiyet dilini geliştirme sürecinde, mücerret fikir ve bilgiden ziyade, adına “hal” denilen “kişisel olgunluğun dışa yansıyan ve yayılan manevî enerjisi”nden etkilenir. Bu enerji, öncelikle gönülleri ısıtır ve orada sevgi doğurur. İki gönül arasında kurulan bu sevgi hattı aracılığıyla, kişilik transferi başlar. Bu akımın gücü, sevginin gücüyle doğru orantılıdır. Seven ve sevilen arasındaki benzerlik, gün geçtikçe artmaya başlar. Önce duygularda birliktelik sağlanır. Duyguların birliği, fikir birliğini doğurur. Duygu ve fikir birlikteliği ise davranışlarda aynîleşmeyi sağlar. Bu süreçte söz varsa da, her şey sözden ibaret değildir. Hatta bazen sükut, sözden daha çok istifade kaynağına dönüşür. Sözsüz, cedelsiz ve külfetsiz bir eğitim süreci neticesinde şahsiyet dili, pozitif değer yönünde farkında olmadan gelişmiş olur.

Bu sürecin sıhhati, model şahsiyetin yetişmişliğine, arı duru oluşuna ve hasbî duruşuna bağlıdır. İşte bu sebeptendir ki Rabbânî terbiye sisteminde, insanlar içerisinden seçilmiş Peygamberler, bu alanın öncüleri olmuşlardır. Onların yokluğunda ise duygu, fikir ve davranışta onlara en yakın şahsiyet duruşuna sahip mânâ önderleri, diğer bir ifadeyle Rabbânî âlim ve ârifler, bu örnekliği ve öncülüğü yapagelmişlerdir. Böyle bir öncü ve önderle maddi ve manevî beraberlik gerçekleşmeden şahsiyet dilinin istenilen seviyede gelişmesi, imkansız değilse de zordur.

2. “Evrâd u ezkâr”. Şahsiyet dilinin daha da derinleşip ulvileşmesi ve nihâi kaliteye erişmesi için bu tezkiye ocağında, “evrâd u ezkâr” adıyla bir de iksir sunulur. “Evrâd u ezkâr”, insanı yaratıcısıyla buluşturan ve O’nu hatırlatan, “Kur’an, zikir, tesbih ve dua”dan ibaret özel bir terkip ve iç telkindir. İnsan, yaratıcısına halife olmak yani O’nun adına yeryüzünde tasarrufta bulunmak için yaratılmış özel bir varlıktır. Sıradan bir canlı değildir. Onun kalitesi de beden kalitesinden ibaret değildir. Belki daha ötede Rabbin arzuladığı özel bir kalitedir ki buna “Rabbânîlik” diyebiliriz. Rab adına iş görenin elbette O’nun özel bir eğitiminden geçmesi ve sürekli O’nunla irtibatlı olması zaruridir. İşte “evrâd u ezkâr”, hem ilâhî bir eğitime girmenin anahtarıdır, hem de Rable beraberliği gerçekleştiren bir iksirdir. Kulun “Allah’ın ahlakıyla ahlaklanma” sürecinde başarılı olmasında, diğer bir ifadeyle O’nun sıfat ve zâtının tecellilerine istidadı nispetinde mazhar olma liyakatini kazanmasında “evrâd u ezkâr” iksirinin eşsiz bir tesiri vardır. Bir büyük Allah dostunun bu konudaki şu tespiti bu hakikati beyan eder:

“Evrâd u ezkâra ihlas, istikâmet ve büyük bir tazimle devam edenlerde gözle görülür şekilde değişiklikler ve inkişaflar görülür. Şöyle ki:

Kibrin yerini tevâzu ve vekar,

İmansızlığın yerini, derin Allah sevgisi,

Peygamber sevgisi,

Bâtılın yerini Hak,

Hasedin yerini merhamet,

Cimriliğin yerini sehâvet,

Anlayışsızlığın yerini fetânet,

Tenbelliğin yerini dirâyet, gayret,

Korkaklığın yerini cesaret,

Kötü görüşün yerini müsamahalı görüş,

Kabalığın yerini nezaket,

Dağınıklığın yerini tertiplilik ve nezâfet,

Bilgisizliğin yerini edeb, irfân,

Aceleciliğin yerini itidal ve teenni, İddiacılığın yerini, yerinde uysallık,

Mahlukat düşmanlığının yerini herkesi hallerine karşı sevme gibi güzel hasletler alır ve böylece insanın kemalini oluşturan güzel ahlak kulda tecelli eder”.

Evrâd u ezkâr, duygu ve düşüncede Allah ile beraberlik şuurunu oluşturduğundan, zamanla bu beraberlikten güçlü bir muhabbet doğar. Allah ile kul arasında oluşan bu enerji/feyz hattından ise kulda Rabbânî bir bakış açısı gelişmeye başlar ve netice şahsiyet dili, bambaşka bir mahiyete bürünür. Artık böyle bir kimsenin bakışı, dokunuşu, sükutu, sözü ve davranışı, farklı bir tesir gücüne erişir. Şahsiyet dilinin böyle bir nihâî olgunluk seviyesini, söz kalıbına dökmek artık imkansızlaşır.

Evrâd u ezkâr iksirinin tam bir tesir gösterebilmesi için hem zemin sağlam olmalı, hem de büyük bir itina ve tazimle icra edilebilmelidir. Zemini sağlamlaştıracak temel ise, Kur’an ve sünnet hükümlerinin ciddi bir hassasiyetle hayat tarzı halinde yaşanabilmesidir.

3. “Sâlih ve sâdık bir çevre”. İnsan sosyal bir varlıktır. Kitle psikolojisinden farkında olmadan etkilenir. Maddi beraberlikler, duygusal beraberliklere ve nihayet zihni beraberliklere sebep olur. İnsan bu yönüyle, şahsiyet dili gelişmiş kimseler arasında pozitif yönde gelişirken, negatif ortamlarda seviye kaybeder ve şahsiyetine virüs bulaştırır.

Hulasa, şahsiyet diline erişmede bu ikinci adım büyük bir ciddiyet, istikrar, sebat ve azimle atılabilmelidir.