23.05.2013 16:59

Şahsiyet Dili

5167

Devletlerin varlık, huzur ve istikrarının temeli âdâlet olduğu gibi, kişiliğin kıvamı da adâletle kâimdir. Adâlet, herkese eşit davranmak değil, herkesin ve her şeyin hak ettiğini vermektir. Bu dinamiğin şahsiyette oluşması, ciddi bir irade, sorumluluk şuuru, basiret ve dirâyet ister.

“Şahsiyet Dili”mizi pozitif yönde geliştiren ve kişiliğimizi saygın, etkin ve güvenilir kılan temel dinamiklerin üçüncüsü “adâlet ve denge”dir. Düzenli ve dengeli davranma, her şeyin ve herkesin hakkını verme, haksızlıklardan uzaklaşarak, orta yolu tutma, her şeyi yerli yerine koyma anlamında kullanılagelen “adâlet” kavramı, tarih boyunca hemen her milletin büyük değer verdiği önemli bir erdem olmuştur. Bu bakımdan şahsiyet dilinin diğer dinamikleri gibi cihanşümül bir özellik taşır.

Adâlet, çoğu zaman devlet yönetimini elinde bulunduranlarda aranır; oysa ki her insanın bir iktidar alanı vardır ve bu yönüyle de herkesin taşıması gereken en temel bir şahsiyet dinamiğidir.

İlâhî terbiyenin eşsiz kaynağı Kur’an-ı Kerim, adâletin, her ne pahasına olursa olsun kişiliğimizin vazgeçilmez bir temel değeri olması gerektiğini şöyle vurgular:

“Ey Müminler! Sizin, ana-babanızın ve akrabalarınızın aleyhine de olsa, Allah rızası için hakikate şâhitlik yaparak adâleti gözetmeye azmedin. (Haklarında şâhitlik ettikleriniz) zengin olsunlar, fakir olsunlar, Allâh onlara (sizden) daha yakındır. Hislerinize uyup adâletten sapmayın, eğer, (şahitliği) eğip büker (doğru şahitlik etmez), yahut şâhidlik etmekten kaçınırsanız, (biliniz ki) Allâh yaptıklarınızdan haberdardır.” (en-Nisâ, 135)

“Ey îman edenler, Allâh için şahitlik eden kimseler olunuz. Bir topluluğa karşı duyduğunuz kin, sizi adâletten saptırmasın. Âdil davranın, zîrâ takvaya yakışan budur. Allâh’tan korkun, Allâh yaptıklarınızdan haberdardır.” (el-Mâide, 8)

Devletlerin varlık, huzur ve istikrarının temeli âdâlet olduğu gibi, kişiliğin kıvamı da adâletle kâimdir. Adâlet, herkese eşit davranmak değil, herkesin ve her şeyin hak ettiğini vermektir. Bu dinamiğin şahsiyette oluşması, ciddi bir irade, sorumluluk şuuru, basiret ve dirâyet ister.

Adâlet dinamiğinin şahsiyet dilimizin gelişimine katkılarını şöyle sıralayabiliriz:

1. Kişilikte vakar ve muhatapta saygı oluşturur. Sözüne ve kararlarına saygı duyulan kimselerin ortak özelliklerinden birisi, hiç şüphesiz âdâletli oluşlarıdır. Bu bakımdan saygın devlet adamı veya her seviyede iyi bir yönetici olmanın en temel hususiyeti, emri altındakilere karşı âdil bir tutum sergileyebilmesidir. Adâletin kaybı, dirâyet ve otoritenin zaafa uğraması demektir. Hz. Ömer –radıyallahu anh-le ilgili şöyle bir hâdise anlatılır:

Bir savaş sonrası ganimet paylaşımında, herkese bir parça kumaş dağıtılır. Ancak dağıtılan kumaşlar, tam bir elbise olabilecek yeterlilikte değildir. Ertesi gün halife Ömer, hutbe vermek için minbere çıktığında, üzerinde dağıtılan kumaşlardan dikilmiş tam bir elbise vardır. Dinleyenlerden birinin bu durum dikkatini çeker ve hemen ayağa kalkıp, halifeden âdeta hesap sorar:

-“Ey mü’minlerin emiri! Bize dağıtılan kumaşlardan tam bir takım çıkmadığı halde, sizin üzerinizde bu elbiseyi tam görüyoruz. Bunun sebebini izah etmeden sözlerini dinleyemeceğiz”, der. Adâlet, şahsiyet dokusunun en belirgin çizgisini oluşturmuş olan o koca Halife kalkar ve büyük bir vakar ve tevazu içinde oğlu Abdullah’a dönerek:

-“Evlâdım bu soruya sen cevap ver”, der. Babasının ciğerpâresi ve göz nuru olan Abdullah kalkar ve durumu izah eder:

-“Dağıtılan kumaşlardan herkese bir elbise çıkmayınca, ben kendi hissemi de babama hediye ederek gördüğünüz bu elbiseyi diktirdik. Yoksa babam kendisine fazladan kumaş almış değildir.” Bunun üzerine o şahıs der ki:

-“Ey müminlerin emiri şimdi konuş, seni dinler ve artık sana itaat ederiz.”

2. Adâlet, kişiliğimize öyle bir pozitif değer yükler ki, bu değer sayesinde etrafımıza güven ve huzur veren bir kimliğe kavuşuruz. Adâletten mahrum bir lider, kendisine uyan cemaat fertleri arasında; bir eğitimci, talebeleri nazarında; bir aile reisi de aile fertlerinin gözünde ve gönlünde sevgi, saygı, huzur ve güven oluşturamayacaktır.

Sahâbînin biri Peygamber Efendimiz’in yanında otururken, yanına küçük oğlu geldi. O da çocuğu kucaklayıp öptü ve dizine oturttu. Az sonra küçük kızı da geldi. Adam onu dizine değil de, yanıbaşına oturttu. Bunu gören Peygamber Efendimiz dayanamadı. Ona:

“–Çocuklar arasında adâleti gözetmeli değilmiydin?” buyurdu.

Kız ile oğlana farklı davranmamak, birini diğerine tercih etmemek gerektiğini söyledi. (Tahâvî, Şerhu Me’âni’l-âsâr, IV, 89; Beyhakî, Şuabü’l-Îmân, VII, 468; Heysemî, VIII, 156)

Numân bin Beşîr -radıyallâhu anhümâ- anlatır:

Babam beni Rasûlullâh -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’e götürdü ve:

“–Ben, sahip olduğum bir köleyi bu oğluma verdim.” dedi. Bunun üzerine Rasûlullâh -sallâllâhu aleyhi ve sellem:

“–Buna verdiğini diğer çocuklarına da verdin mi?” diye sordu. Babam:

“–Hayır, vermedim.” dedi. Rasûlullâh -sallâllâhu aleyhi ve sellem-:

“–Allâh’tan korkunuz; çocuklarınız arasında adâletli davranınız!” buyurdu. Bunun üzerine babam hibesinden döndü ve derhal o bağışını geri aldı. (Müslim, Hibât 13)

3. Adâlet, kişiliğimize çevremizden sevgi iksiri sunan değerlerdendir. Bu öyle bir iksirdir ki, bunun yokluğu, insanı daraltır ve hatta çoğu zaman özümüzü kurutur. Sevgi, şahsiyetimize yüklenen pozitif bir enerjidir. Gönlümüz çoğu zaman onunla gıdalanır. Başkalarının ve hatta tüm yaratılmışların şahsımıza yönelik sevgileri, bize manevî bir enerji yükler. O bize huzur verir. Hele bu sevgi, âlemlerin Rabbinden olursa, O’ndan gelen ilâhi feyzle iç âlemimiz dipsiz bir çoşku ve heyecan kazanır. Enerjik bir karaktere dönüşürüz. Sözlerimiz, bakışlarımız ve davranışlarımız, farklı bir derinlik ve keskinlik kazanır. Rabbimiz bu sevgisini adâletli olanlara şöyle ilan eder:

“…Adâleti titizlikle uygulayın. Muhakkak ki Allah, adâletli davranma konusunda son derece hassas davrananları sever.” (Hucurât Süresi, 9)

4. Adâlet dinamiği, ferdî hayatımız söz konusu olduğunda, kişiliğimizin ifrat ve tefrit gibi aşırı uçlardan korunarak, itidâl üzere bir hayat kalitesine kavuşması demektir. Diğer bir ifadeyle dengeli bir hayat tarzının odak noktasını adâlet teşkil eder. Rabbin hakkını vermek, kendi bedenimizin hakkını vermek, ilişki kurduğumuz diğer insanların haklarını vermek, işin hakkını vermek ve daha bunun gibi ilgili olduğumuz hemen her konuda bu titizliği gözetmek, ciddi bir denge arayışıdır. Bu hassasiyet, şahsiyetin kemâlini gösterir. Adâlet dinamiği, işte bu yönüyle huzur bulan ve huzur veren kişiliğin en temel özelliklerinden birini teşkil eder.

Ashâb-ı kirâmdan bâzıları bir gün muhterem vâlidelerimize sorarak Allâh Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in ibâdetlerini öğrenmek istemişlerdi. Onlar da gördüklerini anlattılar. Efendimiz’in îtidâl üzere yapmış olduğu ibâdetlerini az gören bu kimseler, kendi kendilerine:

“–Allâh’ın Rasûlü nerede biz neredeyiz? Onun geçmiş ve gelecek günahları bağışlanmıştır.” dediler. İçlerinden biri:

“–Ben ömrümün sonuna kadar, bütün gece uyumaksızın namaz kılacağım.” dedi. Bir diğeri:

“–Ben de hayatım boyunca gündüzleri oruç tutacağım, oruçsuz gün geçirmeyeceğim.” dedi. Üçüncü sahâbî de:

“–Ben de sağ olduğum müddetçe kadınlardan uzak kalacak, asla evlenmeyeceğim.” diye söz verdi. Bir müddet sonra Peygamberimiz onların yanına geldi ve kendilerine şunları söyledi:

“–Şöyle şöyle diyen sizler misiniz? Sizi uyarıyorum! Allâh’a yemin ederim ki ben sizin Allâh’tan en çok korkanınız ve O’na en saygılı olanınızım. Fakat ben bazen oruç tutuyor, bazen tutmuyorum. Gece hem namaz kılıyor hem de uyuyorum. Kadınlarla da evleniyorum. Benim bu hayat tarzımdan (sünnetimden) yüz çeviren kimse, benden değildir.” (Buhârî, Nikâh, 1)

Dünyevî ve uhrevî her işte adâlet ve dengeyi muhâfaza etmek, gerek ferdî gerekse ictimâî huzur, sükûn, âhenk ve intizâmın vazgeçilmez bir zaruretidir. Söz ve davranışların etkin oluşunda, dirâyet ve otoritenin temininde, güven veren bir kişiliğin sergilenmesinde adâlet, en önemli bir esastır. Bu yönüyle “şahsiyet dili”nin olmazsa olmaz en ehemmiyetli dinamiklerinden biridir..