04.11.2012 17:36

Genç Haber Merkezi

3173

Mehmet Emin Gül / Genç Haber Merkezi / @mehmetemingul

Hatırat okumayı sever misiniz? Ben çok severim. İnsanların anıları öylesine değerli gelir ki bana… Her insandan birkaç ders çıkarabilmek, yaşanmışlığın değerini, öğüdünü anlamaya çalışmak ve yepyeni tecrübeler elde edebilmektir hatırat okumak. Bazen kurgular kesmez beni. Ne roman ne hikâye ne film… İlle de yaşanmışlık olsun isterim. Sarılırım o an hatıratlara.

Sözü fazla uzatmadan, Dr. Rıza Nur’un hatıratından sizleri, sizler için seçtiğim iki bölümle baş başa bırakayım:

Annem

Anam pek mübarek bir kadındı. Kendi halinde, sessiz, ev işi ve çocuklarıyla meşgul olurdu. Gayet zeki ve işgüzardı. Sinop kadınları elbise ve çamaşır yapacakları vakit ona gelip biçtirirlerdi. Öyle zeki idi ki; her sözünde bir hikmet vardı. Bana daima nasihat eder, beni fazilete teşvik ederdi. Namuslu olmayı, kimsenin hakkını yememeyi, yalan söylememeyi, elden gelirse iyilik etmeyi ve emsali faziletleri söyler, bana ta’lim ederdi. Belki beni fazilete sevkeden münhasıran bu kadının terbiyesidir. Öyle sözleri vardır ki; bu kadar tahsil ettim o sözler hâlâ bende kıymetini kaybetmemiştir. Hayatımda bana düstur olmuşlardır. Bu kadının bir gün namazını bıraktığını bilmiyorum. Bir aralık yanında iki hizmetçi kız vardı. Biri fena yola sapıp bir adama kaçtı. Derhal ikisini de kovdu. Bir daha hizmetçi almamağa yemin etti ve ölünceye kadar kendi işini kendi gördü. Hem ev işini görürdü, hem beş çocuk doğurdu. Biri öldü dördünü büyüttü. Hem de babamın dükkânının işini görürdü. Kunduraların yüzlerini evde makine ile hep o dikmiştir. Ben böyle iyi yürekli, böyle faziletli kadın pek az gördüm.

Babam sert bir adamdı. Onu yumuşaklıkla güzelce idare ederdi. Babasının servetinin enkazından kalkıp kendi boynuna düşen gerdanlık altınları babama sermaye vermiş olan bu kadın, bunu ağzına bile almazdı. Bir defa bile işitmedim. Teyzelerimden öğrendim.

Kadınların erkeklerine itaat etmeleri vazifeleridir!

Sert babam bizi bazan döğerdi. Anam elinden alamazdı. Gider bir odada gizlemeğe de pek dikkat ederek, sessizce ağlardı. Babam bazan ona da sertlik ederdi. Bu kadının ona bir defacık olsun karşılık verdiğini görmedim. Bir defa, artık tıbbiyenin son sınıflarına gelmiştim. Sinop’ta tatil geçiriyordum. Babam anamı azarladı ve gitti. Babam haksızdı. Bu haksızlığa isyan eder bir hale geldim. Anam bir odaya çekildi. Biliyordum ki; ağlamak için çekildi. Bana pek dokundu. Yanına gittim; baktım ağlıyor. Dedim ki; “Ana! Bu nedir? Daha ne vakte kadar çekeceksin? Ben artık büyüdüm. Başımda yerin var. Seni başımda taç gibi taşırım. Sen de ona söyle! Artık yeter…” Bu halde bana cevabı şu oldu: “Oğlum; o benim erkeğimdir. Kadınların erkeklerine itaat etmeleri vazifeleridir. Onların cenneti kocalarının ayağı altındadır. Ben ona nasıl karşılık veririm?” Bu hıçkırıklar arasındaki bu yüksek söz derhal aklımı başıma getirdi. Bana onun bir dersi de bu oldu. Akşam babam geldiği vakit anam sanki hiçbir şey yokmuş gibi babama muameleler etti, sözler söyledi, hizmet etti. Babam da daha tatlı oldu.

İstanbul’da tıbbiyede çalışmaktan pek zayıf idim. Ramazan ayları mektep tatil olur, Sinop’a giderdim. Evde namaz ve oruç vardı. O vakit kibrit kutularının üstünde insan resimleri olurdu. Eve kibrit gelince anam kapının önünde bir bıçakla bu resimleri kazımadan kibritleri içeri almazdı. O vakit hocaların vaaz ve telkin ettikleri Müslümanlık böyle idi.

Oyunlar ve Sporlar

Bir de dönemin oyun ve sporlarını Dr. Rıza Nur’un kaleminden öğrenelim:

1-Saklanbaç- Birimiz saklanır, diğerleri onu arardı.

2-Kaydırak- Enli ve mücellâ taşlar ile dikili olan bir kazığı vurup etrafındaki daireden çıkarmaktır. Taş kaydırır bir surette atılır.

3-Dilden- Bu İstanbul’da “Bile” denilen şeydir ki, Fransızcadan alınmadır. Dilden asıl Türkçesidir. Bunu kendimiz yapardık. Bir ufak ceviz kadar bir taştır.

Tuğla veya kiremiti ufak ve yuvarlakça bir halde kırıp çeşmenin yanındaki kaldırım taşlarına sürttüre sürttüre yuvarlak ve mücellâ yapardık. Bizim evin yanında aşağı hamamın önündeki çeşmenin kaldırım taşlarında bu sürtmelerden hâsıl olmuş uzun ve ortası geniş uyuklar vardır ki; son zamana kadar orada gördüm. Bilmem hâlâ orada duruyor mu? Bunlar bu sürtmelerin açtığı oyuklardır. Biz bu oyukları hazır bulduk. Demek birkaç asırdır vardı. Görülüyor ki o vakit her şey millîdir. Ama kabaca. Zararı yok.

Didenlerle yuvarlayarak zorlu oyunlar oynadığımız gibi yere bir çiviyi dikip üzerine para kor ve paraya nişan da atardık.

4-Ceviz- Çukur yapıp içine ceviz atarak doldururduk.

5-Körebe- Birinin gözünü bağlar, diğerlerini aratırdık.

6-Bir bohçayı kucaktan kucağa atardık.

7-Uzun eşek- Biri eğilir ve başını duvara dayar, diğer biri de eğilip onun belini kucaklar. Böylece üç-dört çocuk sıralanır. Diğer takım çocuklar sıçrayıp ata biner gibi bunların üstüne biner. Üstteki birinci çocuk bir solukta birden ona, ikinci seferde onbeşe, ilâ… arttırarak sayar. Bir solukta sayamazsa onlar yatar, diğerleri biner.

8-Kale- Çocuklar iki takım olup bir sırada ve yarışmalar metre aralı ve bir istikamette üçer büyükçe taş dikerler. İki taraf nöbetle bunlara taş atarlar. Gelen taş dikili taşı yıkmalıdır. Üçünü de yıkarlarsa oyunu kazanırlar. Kazanan taraf diğerlerinin sırtına binip kaleye giderler. Yine taş atarak oyuna başlanır.

9-Top- Portakal kadar meşin bir topla oynanır. Bu topu yemenciler dikerlerdi. Beş-altı çocuk bir tarafta olur, taş veya tahtadan bir nişan diker, diğer beş-altı çocuk uzakça bir yere çekilir. Nişan başındakiler birer birer topu atarlar. Top şöyle atılır: Sağ el topu havaya atar, inerken bir tokat vurur, top diğer gruba doğru gider. Bunu yere düşmeden kaparlarsa kazanmışlardır. Nişan tarafına gelirler, diğerleri onların yerini alır. Yahut yere düşen topu biri alıp atar. Nişanı vurursa kazanmışlardır. Topu atmak tıpkı tenis oyunundaki gibi olup, raket avuçtur. İyi bir spordur. İhya edilmesi lâzım.

10-Esir almacığı- İki taraf olurlar. Birbirinden esir almak için koşuşurlar.

Bunlar millî oyun ve sporlardır. Çocukluğumda büyük adamlar da top oynarlardı. Cuma günleri Meydaneteği denilen kale harici geniş yere çıkarlar. Top, çomak, cirit oynarlar, at yarışı yaparlardı. Yazık ki hepsi terk edilmiştir. Demek bugünkü Avrupalılar gibi Türkün sporu da varmış. Demek Türk eskiden çok iyi imiş. Sonra kötüleşmiş. Avrupakâri teceddüt hareketi de onu büsbütün mahvetmiştir. Çünkü eskiyi, millî şeyleri yıkmış, yerine Avrupakârisini de koyamamış. Bu teceddüt devresi bizim için bir fetret devri olmuştur.