20.02.2012 09:52

Genç Bilim

8314

Özkan İş

Dünya’ da en çok korkulan canlılardan birisidir çıngıraklı yılan. İnsanın hayatına son veren hematoksilin zehri belki de bu korkunun temel sebebidir. Ancak bu canlı düşünülenin aksine, insana ve diğer büyük canlılara, sadece tehdit hissettiğinde saldırır. Hatta, baş edemeyeceği bir canlı gördüğünde uzak durması için kuyruğundaki çıngırağı sallamaya başlar ve gürültü çıkarır. Bu özelliğiyle birçok canlının uzaklaşmasını sağlar. Besin olaraksa sadece farelerden ve çeşitli kuşlardan faydalanır.

Avcı olaraksa çıngıraklı yılanın mükemmel olduğunu söyleyebiliriz. Yüzünün ön kısmındaki pit organlarıyla canlılardan yayılan infrared sinyallerini görüp, bunu gözlerinden gelen bilgiyle birleştirerek iki yönlü görme kabiliyetini kazanıyor. İki yönlü görme kabiliyeti çıngıraklı yılana geceleri avlanma özelliğini sağlarken, gözlerinin yokluğunda, onların yerini alıp, birer göz gibi görev yapabiliyor.

Çıngıraklı yılanların iki yönlü görme özelliği insandaki mekanizmalardan çok farklı görülse de, aslında yapı taşı olarak benzer sinir hücrelerine ve alıcılara sahiptir. İnsanların derisinde bulunan termal alıcılar sıcaklığı hissedip vücut metabolizmasını ayarlarken; çıngıraklı yılanda ki bu termal alıcılar beyindeki görme sinirleriyle aynı noktaya gidip, aynen bir göz gibi görev yapabiliyor. Bu özelliğinden dolayıdır ki çıngıraklı yılanın avı olan hayvanlardan bazıları, kuyruğunu ısıtıp, infrared organlarını yanıltmaya çalışarak kurtulmaya çalışıyor.

Çıngıraklı yılanın bu özelliği, birçok bilim insanını hala hayrete düşürmekte. Üstelik insan ve çıngıraklı yılanın gelişmesinin dış etkenlerden ayrı olduğunu düşünürsek, bu iki ayrı mekanizmanın ne kadar farklı noktalara geldiğini görmek hayret verici değil mi? İlgilenen kişiler aşağıdaki makalelerde çıngıraklı yılanın avlanması konusunda daha fazla bilgi bulabilir.

• Goris RC. Infrared Organs of Snakes: An Integral Part of Vision. Journal of Herpetology.2011;45(1):2–14

• Gracheva EO, Ingolia NT, Kelly YM, Cordero-Morales JF, Hollopeter G, et al. Molecular basis of infrared detection by snakes. Nature. 2010;464:1006–1011

• Owings DH& Coss RG (2007) The Biology of Rattlesnakes. Loma Linda Univ Press.

• Blumstein DT (2007) Feeling the heat: ground squirrels heat their tails to discourage rattlesnake attack. Proc Natl Acad Sci 104 (36):14372-6.