23.12.2011 16:30

Genç Bilim

10675

 Turgut Demirel

İnşallah bu yazımda canlılarda bulunan enzim deyip geçtiğimiz, fakat hücre ve vücut içerisinde insanı hayrete düşürecek derecede görevler üstlenmiş molekülden bahsedeceğim ama enzimin görevlerini uzun uzun anlatmak yerine öğrendiğim  birkaç ilginç enzimden bahsedeceğim. Önce genel bir açıklama yapalım isterseniz...

Enzimler vücut ve hücre içerisinde hiç durmaksızın harıl harıl çalışırlar.Örnek verecek olursak hücre içerisindeki enzimlerden bir tanesi, bir saniyede 40 ayrı reaksiyona girebilmektedir. Bu bir kimyasal enzim için çok yüksek bir hızdır.Fakat  hücrelerimizde bu enzimlerden binlercesi vardır.Ve herbir enzim birbirlerinden bağımsız olarak hiç durmadan reaksiyona girerler.  Enzimlerin 3 boyutlu yapıları oldukça karmaşık bir düzene sahiptir. Enzimlerin yapısı arap saçı gibi görünsede  aslında enzimler çok hassas bir hesapla üretilmiş moleküllerdir. Enzimler bir kimyasal tepkimeyi hızlandırmak için tepkimeye katılan fakat hiçbir değişikliğe uğramadan tepkimeyi terkeden mükemmel moleküllerdir. Her enzimin çok özel bir  fonksiyonu vardır. Herbiri protein yapıda olmasına karşın hiçbirinin görevi aynı değildir.

Vücudun vazgeçilmez askerleri olan enzimlerden bazıları gerçekten oldukça ilginç görevler üstlenmişlerdir.İlginç görevleri olan enzimlerden DNA ile birlikte çalışanlar bunların başında gelir. 

DNA, kendinin kopyasını çıkarabilen bir moleküldür.Tabii bu işi kendi başına yapamaz.Bunun için birçok enzim görev alır.Özellikle DNA replikasyonundan (kopyalama) sonra bazı enzimler DNA ya tıpkı bir annenin yavrusuna baktığı gibi bakarlar.

Mesela DNA kendini kopyalar kopyalamaz bazı enzimler DNA üzerine hücum ederek derhal tarama yapmaya başlarlar.Yaptıkları bu taramalarla DNA üzerinde yanlış kopyalanmış bir baza rastlarlarsa derhal bu bazı yerinden sökerler.Daha sonra  sökülen bu yanlış bazın yerine doğrusunu ekleyerek hatayı giderirler.

Diğer bir enzim bu enzimin ardından yenilenen bölgeye müdahele ederek yerleştirien doğru bazın yerine sıkıca bağlanmasını sağlar.  

Diğer bir ilginç enzim ise DNA dan RNA sentezi sırasında görev alır.Bu enzim sentezlenen RNA da yanlış ve gereksiz kopyalanmış bazları tek tek yerinden sökmek yerine, yanlış bazların sıralandığı bölgeleri tespit ederek baz dizilerini bu   bölgelerden makas gibi keser.Fakat bu kesme işlemi tek bir bölgede değilde birden fazla bölgede meydana gelince DNA parça parça ayrılmaya başlar.

Ama hücre bunun da önlemini alarak olay yerine ikinci bir enzimi gonderir. Bu enzim ise parça parça ayrılmış enzimleri kollarından tutarak yanyana getirir ve birbirine bağlar.

Enzim adını verdiğimiz kompleks moleküller, aslında hücre içerisinde üstlendikleri görevleri bakımından birer mucizedirler.Aminoasitlerden oluşan şuursuz birer molekül yığını olmasına karşın oldukça iyi düşünülmüş fonksiyonları yerine getirirler.

KAYNAKLAR:

Prof.Dr. Gürdöl F. - Doç.Dr. Ademoğlu E.  Biyokimya 2. Baskı Nobel Tıp Kitabevleri

http://www.turkbilim.org/genetik-dna-klonlama/dna-icin-calisan-enzimler.html

http://tr.wikipedia.org/wiki/Enzim