Genç Dergi / Kelimenin Büyüsü Yahut Buğusu

Kelimenin Büyüsü Yahut Buğusu

08.10.2021 10:48

Genç Haber Merkezi

2282

Muharrem Turgut

Asım Hoca’nın (Gültekin) hatırasını yaşatmak adına onun bir ömrü feda ettiği biz gençlerin etimolojiye ve Yunus’un diline daha bir yönelmemiz gerektiği kanısıyla etimoloji yazılarına niyetlendim. Birbirine telaffuz olarak yakın iki kelimeyi seçtim: Yargıla-mak / Yarlığa-mak

Yargılamak, geçişli bir fiildir. Lugatteki ilk manası ise; bir hükme varmak için her iki tarafı dinlemek, muhâkeme etmek.

Yarlıgamak da aynı şekilde geçişli bir fiildir. Lugatteki ilk manası ise; birinin suçunu bağışlamak, mağfiret etmek.

Yargı (yargu) çok eski Türkçe bir kelimedir. Çağataycada ferman, Moğolcada hakim anlamına gelmektedir. Aslen yar-mak fiilinden türemiştir. Yani bir şeyi yarmak, iğdiş etmek, parçalara ayırmak anlamını da taşımaktadır. “Yara”, “yarar”, “yaranmak”, “yararlanmak” gibi fiiller böylece bir nevi akrabadırlar. Esas anlamını ele aldığımızda “yargının”, “yarmaktan” geldiğinin altını çizelim ve diğer kelimemize göz atalım.

Yarlıgamak kelimesinin Arapça mağfiret kelimesinden geldiğini söyleyen dilbilimcilerin yanında, Köktürk harfli Türkçe metinlerde “yarlıg” kökeniyle “ihsan, bağış, hediye” anlamında kullanılageldiğini söyleyen dilbilimcilerde vardır.

Fakat mana konusunda anlaşılan şey nettir: Hakk Teala Hazretlerinin “bağışlama”sı olarak kullanılmıştır.

Yunus Emre’nin şiirinde daha açık görebiliriz:

“Hak Çalabım Hak Çalabım

Sencileyin yok Çalabım

Günahlıyam yarlıgagıl

Ey rahmeti çok Çalabım”

Şahsen bu kelimelerin telaffuz olarak yakınlığından anladığım ve kökenlerine indiğimde de gördüğüm şey; insanlar “yararak” yargılayıcıdırlar; Çalap Teala Hazretleri ise “ihsanı” ile bağışlayıcıdır.

O yüzden mümkün mertebe “yargıdan” kaçınmalı ve Çalap Teala’nın sonsuz yarlıgamasına sığınmalıyız. Asım Hoca’ya rahmet ile umarım biraz yol açmış çer-çöpü temizlemişizdir.

Rabbim cümlemizi rahmetiyle yarlıgaya…

Yazar Hakkında

GENÇ

Adımız GENÇ. Aylık olarak çıkan bir alan dergisiyiz. Genç olan herkese ulaşmak istiyoruz. Ama bizim gençten anladığımız biyolojik tasnifin biraz ötesinde. Biz genç dendiğinde, yüreğindeki gücün farkında olan, yüreği genç olanı anlıyoruz. Ümidini kaybetmemiş, gözlerindeki ışıltıyı hep korumuş, biraz muzip, biraz öfkeli, biraz muhalif, biraz ele avuca sığmaz, ama hep heyecanlı, hep dertli, yüreği kocaman, g&o...