Genç Dergi / Seyahatname Kitapları Arasında

06.02.2019 15:26

Genel

2692

İbrahim Taha Gültekin

Babam GENÇ Dergisi için seyahatnamelerle ilgili yazı yazmamı söyleyince önce evde hangi seyahatnamelerin olduğuna baktım. Bunun için çok uğraşmam gerekti. Babam da yardım etti, gözümden kaçanları buldu, önüme koydu. Bayağı varmış. Haydi onları birlikte incelemeye başlayalım.

Evliya Çelebi’siz Olur mu?

Evliya Çelebiyle ilgili kitaplarla başlayalım. Önce Evliya Çelebi’nin Dünyası kitabı gözüme takıldı. Bu, Seyahatname hakkında bilgi veren bir kitaptı. Birçok uzmanın makaleleri vardı kitapta. Evliya Çelebi’nin çok maharetli ve bilgili bir insan olduğu anlaşılıyordu. 47 ülke, 257 şehir görmüş. Görmekle kalmamış, bir de bunları yazmış. Evliya Çelebi Seyahatnamesi Okuma Sözlüğü’nü Robert Dankof hazırlamış. Sözlükte araştırmacıların bile bilemeyeceği kelimeler açıklanmış. Evimizdeki Evliya Çelebi Seyahatnamesi ise 5 bin sayfalık, 2 dev ciltten oluşuyor. Babamın dediğine göre bizdeki seyahatnamenin dili sadeleştirilmiş, sadeleştirilmemiş baskısı ise on büyük cilt imiş.

Eski Yüzyıllardan Seyahatnameler

İbni Batuta Seyahatnamesi iki cilt. İbni Batutayı şimdi kapanmış olan Birdirbir dergisindeki çizgi hikayesinden hatırlıyorum. Genelde Doğu’yu gezerdi dergideki maceralarda. Seyahatnamesini karıştırınca Çin, Hindistan, Fas, İran, Arabistan, Mısır, Afganistan ve Türkistan gibi pek çok ülkeyi gezmiş olduğunu öğrendim. Abdürreşit İbrahim’in Alem-i İslam ve Japonya’da İslamiyet’in Yayılması kitabı önceden de ilgimi çekmiş, sırtındaki yazıları okumuştum. Kitap o kadar kalın ki sırtı bile arka kapak gibi. Sırtında Tokyo’ya giden seyyahımızın orada bir Müslüman aile bulması ve başka bir kısımda zemzemin ısıtılmasından bahsedilmiş. Ve yazarı Mehmed Akif Ersoy’un arkadaşı imiş.

Ömer Lütfi’nin Ümit Burnu Seyahatnamesi ilginç bir seyahatname. 100 yıl önce Güney Afrika kitabın alt başlığı. Güney Afrika’daki Müslümanların dini yanlış anlaması sonucunda bu yanlış anlaşılmaların giderilmesi amacıyla Osmanlı tarafından uzman memurlar buraya gönderilir. Bunlar Ebubekir Efendi ve öğrencisi Ömer Lütfi’dir. Kitapta Ebubekir Efendi’nin mektupları da bulunuyor.

Anadolu ve Ermenistan’a Yolculuk kitabının yazarı 19. yy. İngiliz gezginlerinden Henry C. Barkley. Osmanlı’da ilk demiryolu döşeyen ekibin içerisindeki mühendis. İstanbul’dan Bursa’ya geçip sonra Ankara, Sakarya, Yozgat, Kırşehir, Kayseri, Adana, Antep, Urfa, Diyarbakır, Erzincan, Erzurum, Trabzon şehirlerini gezmiş, görmüş.

Sırada memleketim var; Amasya. İlk Çağlardan Cumhuriyete Seyahatnamelerde Amasya kitabını elime aldım. Anna Komnena, Tüccar Basil, Evliya Çelebi, Colonel Rottiers, Robert Ker Porter, Victor Fontainer, Osman Hamdi Bey, Aşık Ahmet Cemal gibi seyyahlar Amasyayı gezmişler. Kitapta haritalar da var.

İbretler Kitabı‘nın yazarı Üsame ibn Munkız. Selahattin Eyyubi’nin danışmanlarından Emir Üsame Haçlı Seferleri’nin Ortadoğu’daki Müslümanlar üzerindeki etkilerini de anlatmış. Üsame ibn Munkız savaşmış, mücadele etmiş, yaralanmış ama yazmaya devam etmiş. Gittiği yerlerden bazıları şöyle: Şam, Mısır, Diyarbakır, Bitlis. Haçlılardan Frenkler diye bahsetmiş çoğu zaman.

Clavijo Anadolu Orta Asya ve Timur‘u 1400’lü yıllarda kaleme almış. Timur dönemiyle ilgili önemli bilgiler veriyor.

Çocuk Kalbi kitabının yazarı Edmondo de Amicis’in İstanbul isimli bir kitabı varmış. Yazar 19. yüzyılda İstanbul’a gelmiş. İstanbul’u Batılı bir gözün nasıl gördüğünü görmek için iyi bir tercih.

Tanıdığım Seyyahlar

Adem Özköse Seyyah kitabında gittiği şehirlerin ve ülkelerin özelliklerini başlıklara yansıtmış. Bol bol resim koyarak oralardaki hayatlar hakkında bizlere bilgi vermeyi amaçlamış. Diğer kitabı Rotamız Alem-i İslam’da ise Müslümanların çoğunlukta olduğu bölgeleri anlatmış.

Tanıdığım ve sevdiğim başka bir yazar olan Yıldız Ramazanoğlu İçimden Geçen Şehirler kitabında Londra, New York, Tahran, Mekke, Frankfurt, Kıbrıs, Saraybosna, Stokholm, Sabra Şatilla, Şam, Kunaytra, İskenderiye, İstanbul, Ankara’yı farklı bir üslupla anlatmış.

Taha Kılınç’ın Seyrüsefer’i resimlerle zenginleştirilmiş. Taha Kılınç benim adaşım. Kendisiyle birkaç kez karşılaştım. Dergimizin sevilen yazarı kitabında Fas, Tunus, Yemen, Filistin, Katar, Japonya, Güney Afrika, Bosna, Makedonya, Lübnan gibi yerleri anlatmış. Yazar imkanı olan Müslümanların gezmesinin ve gezdiği yerlerde Allah’ı tefekkür etmesinin gerekli olduğunu söylüyor. İlk seyahatini Suriye’ye yapmış. Gezdiği milletlerin kültürel ve tarihi özelliklerini anlatmayı ihmal etmemiş.

Hac ve Umre Seyahatnameleri

Hac yolculuğuyla ilgili çokça kitap var. Hicaz Yolları’nda 1960’larda hac vazifesini yerine getiren bir müftünün hac hatıraları anlatılmakta. Yazarı Mehmet Barut. Suriye, Medine ve Mekke’ye gitmiş. Giderken Türkiye’nin çeşitli yerlerini de gezmiş. 1930-1950 arasında Türkiye’den kimse hacca gönderilmemiş. Eskiden hacca karayoluyla gidilirmiş. Konya, Urfa gibi şehirler özellikle ziyaret edilirmiş. Gezdiği yerlerin o dönemden resimleri de bulunmakta. Hatırat önce Turhal’da bir gazetede yayınlanmış, sonra kitaplaşmış.

Vahiy İklimine Yolculuk Ramazan Deveci’nin hac günlüğü. Kitapta ayetlere, teknik ve fıkhi bilgilere yer verilmiş. Hacdaki vazifelerimizi yazar kendi düşüncelerini ve hislerini katarak anlatmış.

İsmail Güleç’in Kutsal Topraklarda 15 Gün kitabı günlük ancak hac değil umre günlüğü. 1998’te umreye gitmiş. Babam keşke kitabın isminde kutsal toprak geçmeseymiş, yeni baskısında değişir inşallah dedi. Neden kutsal kelimesini istemiyorsun baba dedim, kutsal uyduruk bir kelime imiş. Manası Hristiyan itikadına daha uygunmuş. Kutlu veya mukaddes demek daha doğruymuş.

Murat W. Hofmann bir Alman Müslüman Mekke’ye Yolculuk‘ta 1992’de hacca gidişini yazmış. İslam’a 49’unda, 1980’de girmiş. Fas ve Cezayir’de büyükelçilik yapmış.

Müslüman olduktan sonra Muhammed Esed ismini alan Yahudi asıllı Leopold Weiss’in Mekke’ye Giden Yol‘u da çok etkileyici bir kitap.

Tuhfetül Harameyn Şair Nabi’nin. Meşhur Mescid-i Nebevi’ye kafilesi varırken “Sakın terk-i edebden kuy-ı mahbub-ı hüdadır bu/Nazargah-ı ilahidir makam-ı Mustafadır bu” mısraları Mescid-i Nebevi’den okunan şair.