21.09.2011 15:42

Makro Alem

8973

Fatih Sultan Mehmed Peygamber  Efendimiz’in (s.a.v.) duasına mazhar olduktan sonra İstanbul’u bir ilim merkezi hâline getirmek için  medreseler kurdurdu ve dünyanın sayılı ilim adamlarını İstanbul’a davet edip araştırmalarına burada devam etmeleri için onlara imkan sağladı. Artık ilmin kalbi İstanbul’da atıyordu. İstanbul’a yerleşen alimler kervanında Takiyüddin Raşid de vardı.

Babası da bir alim olan Takiyüddin Raşid 1521’de Şam’da doğdu. Mısır ve Şam’da döneminin tanınmış alimlerinden fıkıh, hadis ve  tefsir dersi alan Takiyüddin zamanla bir hadis alimi düzeyine geldi. Mısır’da kadılık yapan Abdulkerim Efendi Takiyüddin’e eski  gökbilimcilerin eserlerini ve gözlem aletlerini verdi. Takiyüddin’in matematiğe ve astronomiye alakası bu şekilde başladı.

Daha önce değişik vesilerle gittiği İstanbul’a 1570 yılında kalıcı olarak yerleşti. 1571’de eski müneccimbaşı vefat edince yerine Takiyüddin atandı. Eski yıldız kataloglarını inceleyen Takiyüddin hatalar buluyordu. Fakat bunları düzeltmek için bir rasathanenin eksikliğini hissediyordu. Daha sonra III. Murad’ın emriyle bugünkü Fransız Sarayı’nın bulunduğu yerin hemen üst tarafına İstanbul Rasathanesi kuruldu. Takiyüddin ve on altı çalışma arkadaşı çeşitli gözlem aletlerini kullanarak hassas gözlemler yaptı. Hatta daha hassas gözlemler yapmak için saat kullanmak isteyen Takiyüddin, saatin mekaniğini anlamak için bir saatçiye çırak olarak işe girdi. Burada saatin çalışma sistemini öğrendikten sonra gözlemevine astronomik saat yaptı. İşte tevazuda toprak gibi olmanın önemli  örneklerinden biri.

Takiyüddin Raşid ve arkadaşları İstanbul Rasathanesi’nde son derece hassas gözlem katalogları hazırladılar. Bazı gökcisimlerinin de fiziksel ölçümlerini yapmayı başarmışlardı.

Ayrıca Takiyüddin Raşid trigonometri alanında da çok ilerlemişti. Copernicus daha kotanjanttan söz etmemişken, Takiyüddin  bunların tanımlarını vermekle kalmamış aynı zamanda kanıtlamalarını yaparak cetvellerini hazırlamıştır. Matematik alanında  geliştirdiği yöntemler bir sayfaya sığmayacak kadar çoktur. Bunun yanı sıra Takiyüddin ondan fazla eser kaleme almıştır.

İstanbul Rasathanesi 1578’e kadar tam verimle çalışmıştı. Lakin 1577’de görülen kuyrukluyıldız ve hemen bir sene sonra baş gösteren veba salgını insanları endişelendirmiştir. Halk Takiyüddin ve arkadaşlarının meleklerin ayıp yerlerine baktıkları için Allah’ın  gazabına uğradıklarına inanmıştır. Bu görüşü dönemin şeyhülislamı Kadızade Ahmed Şemseddin Efendi de destekleyince III. Murad  isyanı bastırmak için Kılıç Ali Paşa’ya rasathaneyi yıkma emri vermiştir.

Rasathanenin bu hazin sonu Takiyüddin’i kahretmiştir. Bu olaydan sonra evine kapanmış, oldukça sıkıntılı ve üzüntülü dönemler  geçirmiştir. 18 Şubat 1585’de vefat eden dahi astronomun kabri Beşiktaş’da Yahya Efendi’nin Dergahı’ndadır. Böyle bir dehanın bu şekilde harcanması insanı ister istemez üzüyor. Takiyüddin’in isminin pek duyulmaması biraz mütevaziliğinden olsa gerek. Allah ondan razı olsun.